Tiếng nói của Bengal
Rabindranath Tagore, qua Ä‘á»i năm 1941 ở tuổi 80 là gÆ°Æ¡ng mặt vÄ© đại trong lịch sá» văn há»c ngà n năm của Bengal. Bất cứ ai quen thuá»™c vá»›i truyá»n thống văn há»c rá»™ng lá»›n và già u có nà y Ä‘á»u cảm thấy ấn tượng bởi sá»± hiện diện của Tagore ở Bangladesh và Ấn Äá»™. ThÆ¡ cÅ©ng nhÆ° tiểu thuyết, truyện ngắn và tiểu luáºn được Ä‘á»c ở khắp nÆ¡i và những bà i hát do ông sáng tác vang vá»ng khắp miá»n đông Ấn Äá»™ và trên cả nÆ°á»›c Bangladesh.
Ngược lại, ở phần còn lại của thế giá»›i, nhất là tại châu Âu và Mỹ, sá»± hà o hứng bởi những trang viết của Tagore hồi những năm đầu thế ká»· 20 nhìn chung đã không còn nữa. Sá»± nhiệt tình từng có đối vá»›i tác phẩm của ông từng rất đáng kể. Gitanjali (Lá»i dâng), táºp thÆ¡ tuyển chá»n mà nhá» nó, ông được trao giải Nobel Văn há»c năm 1913, được xuất bản bằng tiếng Anh tại London và o tháng Ba năm đó và cho tá»›i tháng 11, khi giải thưởng được công bố, thì đã được in lại tá»›i 10 lần. NhÆ°ng giỠđây, ngÆ°á»i ta không còn Ä‘á»c nhiá»u Tagore ở phÆ°Æ¡ng Tây, và từ năm 1937, Graham Greene đã có thể phát biểu: “Vá» Rabindranath Tagore, tôi không thể tin rằng có ai ngoà i ông Yeats thá»±c sá»± đánh giá cao thÆ¡ ông ta.â€
Nhà thần bÃ
Sá»± tÆ°Æ¡ng phản giữa vai trò to lá»›n của Tagore trong văn há»c và văn hóa Bengali vá»›i sá»± gần nhÆ° hoà n toà n biến mất ở thế giá»›i bên ngoà i có lẽ không lý thú bằng sá»± khác biệt giữa quan Ä‘iểm vỠông nhÆ° má»™t nhà tÆ° tưởng Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i Ä‘a diện và rất đáng chú ý ở Bangladesh và Ấn Äá»™ vá»›i hình ảnh của ông ở phÆ°Æ¡ng Tây nhÆ° má»™t nhà duy linh xa xôi và hay lặp lại. Trên thá»±c tế, Graham Greene đã giải thÃch rằng ông đánh đồng Tagore “vá»›i cái mà Chesterton gá»i là ‘đôi mắt lấp lánh sáng†của những nhà thần trà há»c (Theosophist).†Rõ rà ng, yếu tố thần bà đóng phần nà o vai trò trong việc “bán†Rabindranath Tagore cho phÆ°Æ¡ng Tây bởi Yeats, Ezra Pound và những ngÆ°á»i ủng há»™ ông lúc đầu. Ngay cả Anna Akhmatova, má»™t trong số Ãt những ngÆ°á»i hâm má»™ ông giai Ä‘oạn sau nà y (và là ngÆ°á»i dịch thÆ¡ ông sang tiếng Nga và o giữa tháºp ká»· 1960) cÅ©ng nói vỠ“dòng chảy thi ca hùng vÄ© lấy sức mạnh từ Ấn Äá»™ Giáo cÅ©ng nhÆ° từ sông Hằng, và tên gá»i của nó là Rabindranath Tagore.â€
|
Một không khà thần bà Tranh bởi W. Rothenstein
|
Hợp lÆ°u của các ná»n văn hóa
Rabindranath quả thá»±c sinh trưởng trong má»™t gia đình Hindu- má»™t trong các gia đình Ä‘iá»n chủ sở hữu đất Ä‘ai chủ yếu ở Bangladesh ngà y nay. NhÆ°ng cho dù chất trà tuệ nà o ở trong việc Akhmatova nói vỠẤn Äá»™ giáo và sông Hằng thì nó cÅ©ng không ngăn cản ngÆ°á»i dân Bangladesh mà đa số là theo đạo Hồi cảm thấy sá»± gần gÅ©i sâu sắc vá»›i Tagore và vá»›i các tÆ° tưởng của ông. Và nó cÅ©ng không ngăn cản việc nÆ°á»›c Bangladesh sau khi già nh được Ä‘á»™c láºp chá»n má»™t trong các bà i hát của Tagore- bà i “Amar Sonar Bangla†có nghÄ©a là “Bengal và ng của tôiâ€- là m quốc ca. Äiá»u nà y hẳn sẽ gây rất nhiá»u bối rối cho những ai xem thế giá»›i Ä‘Æ°Æ¡ng đại nhÆ° sá»± “xung Ä‘á»™t giữa các ná»n văn minhâ€- vá»›i việc “văn minh Hồi giáoâ€, “văn minh Hinduâ€, và “văn minh phÆ°Æ¡ng Tâyâ€, đối địch quyết liệt vá»›i nhau. Những ngÆ°á»i nà y cÅ©ng sẽ bối rối trÆ°á»›c việc Rabindranath Tagore tá»± mô tả gia đình Bengali của mình nhÆ° sản phẩm có từ “sá»± hợp lÆ°u của ba ná»n văn hóa: Hindu, Hồi giáo và Anhâ€.1
Dwarkanath, ông ná»™i của Rabindranath, có tiếng là ngÆ°á»i am hiểu cả tiếng Arab và tiếng Ba TÆ°, và Rabindranath lá»›n lên trong má»™t môi trÆ°á»ng gia đình, tại đó sá»± am hiểu sâu sắc chữ Phạn (Sanskirit) và các sách vở Hindu cổ được kết hợp vá»›i sá»± am hiểu các truyá»n thống Hồi giáo cÅ©ng nhÆ° văn chÆ°Æ¡ng Ba TÆ°. Không phải Rabindranath cố gắng tạo ra- hay quan tâm tá»›i việc tạo ra- má»™t “sá»± kết hợp†các tôn giáo khác nhau (nhÆ° vị hoà ng đế vÄ© đại Akbar của vÆ°Æ¡ng triá»u Moghul từng rất cố gắng) mà tầm nhìn của ông luôn luôn là không bè phái, và những tác phẩm của ông- khoảng 200 cuốn sách- cho thấy ảnh hưởng của những phần khác nhau từ văn hóa Ấn Äá»™ cÅ©ng nhÆ° từ thế giá»›i bên ngoà i.2
Bình Cư
Hầu hết các tác phẩm của ông Ä‘á»u được viết ở Santiniketan (Bình CÆ°), má»™t thị trấn nhá» xung quanh ngôi trÆ°á»ng ông láºp ra ở Bengal năm 1901. Ông không chỉ đặt ra tại nÆ¡i đây má»™t hệ thống giáo dục sáng tạo mà thông qua những tác phẩm cÅ©ng nhÆ° ảnh hưởng của ông tá»›i các sinh viên và giáo viên, ông sá» dụng ngôi trÆ°á»ng nà y nhÆ° má»™t cÆ¡ sở để từ đó đóng vai trò quan trá»ng trong các phong trà o xã há»™i, chÃnh trị và văn hóa của á
º¤n Äá»™.
Má»™t nhà văn có tÃnh sáng tạo sâu sắc, ngÆ°á»i viết ra những tác phẩm văn chÆ°Æ¡ng tinh tế và những bà i thÆ¡ mà u nhiệm mà ngÆ°á»i Ä‘á»c Bengali biết rất rõ, không phải là vị guru tâm linh luôn rao giảng, được khâm phục- và sau đó bị chối bá»- tại London. Tagore không chỉ là má»™t nhà thÆ¡ cá»±c kỳ Ä‘a tà i; ông còn là ngÆ°á»i viết truyện ngắn, nhà tiểu thuyết, kịch tác gia, nhà viết tiểu luáºn và soạn giả các bà i hát lá»›n. Ông còn là má»™t há»a sÄ© tà i năng vá»›i những bức tranh kết hợp giữa tÃnh đại diện và tÃnh trừu tượng mà chỉ gần đây má»›i nháºn được sá»± tán thưởng lẽ ra phải từ lâu. HÆ¡n thế, các tiểu luáºn của ông, Ä‘á» cáºp tá»›i hết thảy các mảng từ văn há»c, chÃnh trị, văn hóa, thay đổi xã há»™i, niá»m tin tôn giáo, phân tÃch triết há»c, quan hệ quốc tế, và hÆ¡n thế nữa. Sá»± trùng hợp giữa ká»· niệm năm mÆ°Æ¡i năm ngà y Ä‘á»™c láºp của Ấn Äá»™ vá»›i việc xuất bản tuyển táºp các bức thÆ° của Tagore bởi nhà xuất bản Äại há»c Cambridge đã Ä‘Æ°a các ý tưởng và suy nghÄ© của Tagore tá»›i vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»c, và khiến cho việc tìm hiểu những tÆ° tưởng và sá»± hiểu biết hà ng đầu của ông đối vá»›i tiểu lục địa Ấn Äá»™ trong ná»a thế ká»· qua trở nên hết quan trá»ng.
Ghandhi và Tagore
Bởi lẽ Rabindranath Tagore và Mohanmas Gandhi là hai nhà tÆ° tưởng hà ng đầu của Ấn Äá»™ trong thế ká»· 20, đã có nhiá»u ngÆ°á»i tìm cách so sánh tÆ° tưởng của há» vá»›i nhau. Khi được tin vá» cái chết của Rabindranath, Jawaharlal Nehru, lúc đó Ä‘ang nằm trong nhà tù của Anh ở Ấn Äá»™, viết trong nháºt ký nhà tù của mình và o ngà y 7/8/1941:
“Gandhi và Tagore. Hai kiểu ngÆ°á»i hoà n toà n khác nhau, nhÆ°ng cả hai Ä‘á»u đặc trÆ°ng cho Ấn Äá»™, cả hai Ä‘á»u nằm trong truyá»n thống lâu Ä‘á»i những vÄ© nhân của Ấn Äộ…Không phải vì má»™t phẩm chất riêng biệt nà o mà bởi vì cái toà n thể (tout ensemble) khiến tôi cảm thấy rằng trong số những vÄ© nhân của thế giá»›i ngà y nay, Gandhi và Tagore là hai con ngÆ°á»i tuyệt đỉnh. Tôi có may mắn nhÆ°á»ng nà o khi được trá»±c tiếp gần gÅ©i vá»›i há»â€.
Romain Rolland rất thÃch thú trong việc so sánh hai ngÆ°á»i nà y vá»›i nhau, và khi ông hoà n tất cuốn sách của mình vá» Gandhi, ông viết cho má»™t há»c giả ngÆ°á»i Ấn và o tháng Ba năm 1923: “Tôi vừa hoà n tất cuốn sách Gandhi, trong đó tôi bà y tá» lòng trân trá»ng tá»›i hai tâm hốn tá»±a nhÆ° những dòng sông vÄ© đại của đất nÆ°á»›c các ông- những dòng sông à o ạt chảy bởi tinh thần thần thánh, Tagore và Gandhi.†Trong tháng sau đó, ông ghi lại trong nháºt ký của mình so sánh vá» sá»± khác nhau giữa Gandhi và Tagore bởi Äức Giám mục C.F.Andrews, vị linh mục ngÆ°á»i Anh và nhà hoạt Ä‘á»™ng công chúng là bạn thân của cả hai ngÆ°á»i (mà vai trò quan trá»ng trong cuá»™c Ä‘á»i Gandhi ở Nam Phi cÅ©ng nhÆ° ở Ấn Äá»™ được thể hiện đáng kể trong bá»™ phim Gandhi [1982] của Richard Attenborough). Andrews mô tả vá»›i Roland cuá»™c đối thoại giữa Tagore và Gandhi mà lúc đó ông có mặt, và vá» những chủ Ä‘á» khiến há» khác nhau:
“Chủ Ä‘á» trao đổi đầu tiên là các sùng tượng; Gandhi bảo vệ chúng, ông tin rằng quần chúng không có khả năng tá»± nâng mình ngay láºp tức tá»›i các tÆ° tưởng trừu tượng. Tagore thì không thể chịu được trÆ°á»›c việc ngÆ°á»i ta mãi mãi đối xá» vá»›i nhân dân nhÆ° vá»›i má»™t đứa trẻ. Gandhi nhắc tá»›i những Ä‘iá»u vÄ© đại đã đạt được ở châu Âu bởi ngá»n cá» nhÆ° là má»™t sùng tượng; Tagore phản biện lại dá»… dà ng, nhÆ°ng Gandhi giữ vững láºp trÆ°á»ng, ông so sánh giữa các lá cá» châu Âu mang hình đại bà ng… vá»›i lá cá» của ông, trong đó ông đặt và o thiết bị quay sợi bằng tay. Äiểm trao đổi thứ hai là chủ nghÄ©a quốc gia và Gandhi bảo vệ nó. Ông nói rằng ngÆ°á»i ta phải Ä‘i từ chủ nghÄ©a quốc gia để đến chủ nghÄ©a quốc tế, tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° khi phải Ä‘i qua chiến tranh má»›i đến được hòa bình.†4
Tagore rất khâm phục Gandhi nhÆ°ng ông có nhiá»u bất đồng vá»›i Gandhi vá» nhiá»u vấn Ä‘á», kể cả chủ nghÄ©a quốc gia, lòng ái quốc, tầm quan trá»ng của trao đổi văn hóa, vai trò của suy lý và khoa há»c, và bản chất của sá»± phát triển kinh tế và xã há»™i. Tôi cho rằng những khác biết nà y có xu hÆ°á»›ng rõ rà ng và nhất quán, trong đó Tagore đòi há»i phải tăng cÆ°á»ng lý tÃnh, phải có quan Ä‘iểm Ãt tÃnh truyá»n thống hÆ¡n, quan tâm nhiá»u hÆ¡n tá»›i thế giá»›i bên ngoà i, tôn trá»ng hÆ¡n đối vá»›i khoa há»c và vá»›i sá»± khách quan nói chung.
Rabindranath biết rằng ông không thể trao cho Ấn Äá»™ vai trò lãnh đạo chÃnh trị nhÆ° Gandhi và ông không bao giá» kiệm lá»i trong lá»i khen ngợi vá»›i những gì Gandhi là m cho đất nÆ°á»›c (trên thá»±c tế, chÃnh Tagore là ngÆ°á»i phổ biến hóa chữ “Mahatmaâ€- tâm hồn vÄ© đại- để mô tả vè Gandhi). NhÆ°ng dù váºy, cả hai ngÆ°á»i vẫn rất phê phán vá»›i nhiá»u quan Ä‘iểm của ngÆ°á»i kia. Việc Mahatma Gandhi nháºn được sá»± quan tâm hÆ¡n Tagore nhiá»u lần ở ngoà i Ấn Äá»™ và cả ở hầu hết má»i nÆ¡i bên trong Ấn Äá»™ khiến cho việc tìm hiểu “quan Ä‘iểm của Tagore†trong các cuá»™c tranh luáºn Gandhi-Tagore cà ng trở nên quan trá»ng.
Trong nháºt ký nhà tù của mình, Nehru viết: “Có lẽ cÅ©ng tốt rằng [Tagore] giỠđây đã chết và không phải chứng kiến những thảm kịch Ä‘ang xảy ra ngà y cà ng nhiá»u trên thế giá»›i và tại Ấn Äá»™. Ông đã thấy quá nhiá»u và ông đã quá buồn Ä‘au.†Cho tá»›i táºn cuối Ä‘á»i mình, Tagore ngà y cà ng trở nên thất vá»ng vá» tình hình Ấn Äá»™, đặc biệt khi các vấn Ä‘á» thÆ°á»ng ngà y của nó nhÆ° nạn đói và nghèo khổ lại được tăng thêm bởi những kÃch Ä‘á»™ng bạo lá»±c “táºp thể†có tổ chức chÃnh trị giữa ngÆ°á»i theo Ấn Äá»™ giáo và ngÆ°á»i theo Hồi giáo. Xung Ä‘á»™t nà y sẽ dẫn đến năm 1947, sáu năm sau khi Tagore qua Ä‘á»i, tá»›i cuá»™c giết chóc lan trà n xảy ra sau ngà y Ấn Äá»™ bị chia tách; nhÆ°ng
ngay từ những ngà y cuối Ä‘á»i của ông, đã có quá nhiá»u Ä‘au khổ. Tháng 12 năm 1939, Tagore viết cho bạn ông Leonard Elmhirst, nhà từ thiện và cải cách xã há»™i ngÆ°á»i Anh- ngÆ°á»i đã cá»™ng tác chặt chẽ vá»›i ông trong công việc tái thiết nông thôn ở Ấn Äá»™ (và ngÆ°á»i sau đó láºp nên Quỹ Dartington Hall ở Anh và má»™t trÆ°á»ng há»c tiến bá»™ tại Dartington váºn dụng các ý tượng giáo dục của Rabindranath):5
“Không cần phải là má»™t kẻ chủ bại má»›i có thể cảm thấy lo lắng sâu sắc bởi tÆ°Æ¡ng lai của hà ng triệu ngÆ°á»i- những ngÆ°á»i vá»›i má»™t ná»n văn hóa nguyên thể và truyá»n thống hòa bình lại Ä‘ang phải chịu Ä‘á»±ng nạn đói, bệnh dịch, sá»± bóc lá»™t của cả nÆ°á»›c ngoà i và ná»™i địa, và mối bất bình sôi sục trong những tÆ° tưởng là ng xã.â€
Tagore có thể nhìn nhÆ° thế nà o vá» nÆ°á»›c Ấn Äá»™ ngà y nay? Liệu ông có thấy tiến bá»™, hay sá»± lãng phà những cÆ¡ há»™i, hay tháºm chà cả sá»± bá»™i phản những hứa hẹn và niá»m tin của nó? Và trong má»™t chủ Ä‘á» lá»›n hÆ¡n, ông sẽ phản ứng thế nà o trÆ°á»›c sá»± lan trà n của khuynh hÆ°á»›ng chia rẽ văn hóa trong thế giá»›i Ä‘Æ°Æ¡ng đại?
Äông và Tây
Vá»›i sá»± Ä‘a dạng phong phú của những thà nh công sáng tạo của ông, có lẽ Ä‘iá»u đáng ngạc nhiên nhất trong hình ảnh Tagore ở phÆ°Æ¡ng Tây là tÃnh cháºt hẹp của nó; ông thÆ°á»ng xuyên được coi là “nhà thần bà há»c vÄ© đại từ phÆ°Æ¡ng Äôngâ€, má»™t hình ảnh được dà nh cho phÆ°Æ¡ng Tây, mà má»™t số ngÆ°á»i sẽ hoan nghênh, số khác khó chịu và những ngÆ°á»i khác nữa thì thấy hết sức buồn tẻ. Hình ảnh nà y của Tagore chủ yếu là sáng tạo của chÃnh phÆ°Æ¡ng Tây, là má»™t phần trong truyá»n thống tìm kiếm thông Ä‘iệp nà o đó từ phÆ°Æ¡ng Äông, nhất là từ Ấn Äá»™, nÆ¡i mà nhÆ° lá»i Hegel “đã tồn tại hà ng thiên niên ká»· trong trà tưởng tưởng của ngÆ°á»i châu Âu.â€6 Friedrich Schlegel, Schelling, Herder vaf Schopenhauer nằm trong số những nhà tÆ° tưởng theo Ä‘uổi mô thức nà y. Schopenhauer còn có lúc phát biểu rằng Tân Ước “nhất định phải có nguồn gốc Ấn Äá»™; bằng chứng là đạo đức trong đó hoà n toà n có tÃnh Ấn Äá»™, vá»›i việc biến đạo đức thà nh tinh thần khổ hạnh, bi quan và tÃnh biểu tượng,†thể hiện trong “cá nhân Äức Ki Tôâ€. NhÆ°ng sau đó, chÃnh những tác giả nà y lại bác bá» giả thuyết của mình má»™t cách kịch liệt, đôi khi còn đổ lá»—i cho Ấn Äá»™ vì đã không giống nhÆ° kỳ vá»ng thiếu cÆ¡ sở của há».
Chúng ta có thể tượng tượng ngoại hình của Rabindranath- đẹp đẽ, râu dà i, mặc đồ không phải phÆ°Æ¡ng Tây- ở mức Ä‘á»™ nà o đó, cÅ©ng khuyến khÃch việc ngÆ°á»i ta coi ông nhÆ° ngÆ°á»i truyá»n dưỡng minh triết xa xôi. Yasunari Kawabata, nhà văn Nháºt Bản đầu tiên được giải Nobel, gìn giữ ký ức của ông từ những ngà y há»c cấp hai vỠ“nhà thÆ¡ hiá»n triếtâ€:
“Mái tóc trắng của ông chải nhẹ xuống hai bên vầng trán; những búi tóc dÆ°á»›i thái dÆ°Æ¡ng ông cÅ©ng dà i nhÆ° hai bá»™ râu, và chúng nối vá»›i râu trên má ông, tiếp nối cho tá»›i râu cằm ông, tạo ra cảm tưởng trong cáºu bé là tôi khi đó vá» má»™t vị phù thủy phÆ°Æ¡ng Äông cổ xÆ°a.7â€
Vẻ ngoà i đó hẳn rất phù hợp trong việc bán hình ảnh Tagore ở phÆ°Æ¡ng Tây nhÆ° má»™t nhà thÆ¡ thần bà tinh túy, và cÅ©ng khiến cho việc xếp ông và o má»™t kiểu nà o đó trở nên thuáºn tiện hÆ¡n. Bình luáºn vá» ngoại hình của Rabindranath, Frances Cornford nói vá»›i William Rothenstein, “GiỠđây, tôi có thể tượng tượng ra má»™t đức Ki Tô uy lá»±c và dịu dà ng, Ä‘iá»u mà tôi chÆ°a bao giá» là m được trÆ°á»›c đây.†Beatrice Webb, ngÆ°á»i không Æ°a Tagore và bá»±c bá»™i trÆ°á»›c những gì mà bà ta cho rằng “sá»± khó chịu của ông ta đối vá»›i tất cả những gì mà gia đình nhà Webbs đại diện†(trên thá»±c tế, không có bằng chứng nà o cho thấy Tagore để tâm tá»›i việc nà y), cÅ©ng nói là ông “đẹp đẽ khi nhìn và o†và “lá»i ông có âm sắc hoà n hảo và bình thản nhÆ° lá»i cầu kinh chầm cháºm của má»™t vị thánh.†Ezra Pound và W.B. Yeats là những ngÆ°á»i đầu tiên xÆ°á»›ng bà i tụng ca Tagore ở phÆ°Æ¡ng Tây và nhanh chóng sau đó bá» rÆ¡i ông và tháºm chà còn phê phán kịch liệt ông. Sá»± tÆ°Æ¡ng phản giữa lá»i ca ngợi của Yeats vá» tác phẩm Tagore năm 1912 (“Những lá»i thÆ¡ nà y…thể hiện trong tÆ° tưởng má»™t thế giá»›i mà tôi vẫn hằng mÆ¡ Æ°á»›c tá»›i suốt cả cuá»™c Ä‘á»i,†“má»™t tác phẩm văn hóa tuyệt đỉnhâ€) và lá»i lên án của ông ta năm 1935 (“Tagore chết tiệtâ€) xuất phát má»™t phần từ việc không thể đặt những tác phẩm Ä‘a chiá»u của Tagore trong cái há»™p hẹp hòi mà Yeats muốn dà nh cho ông- và muốn giữ ông ở đó. Tất nhiên, Tagore viết rất nhiá»u và xuất bản liên tục, kể cả trong tiếng Anh (đôi khi trong những bản dịch tiếng Anh thiếu sức sống), nhÆ°ng rõ rà ng là Yeats cÅ©ng khó chịu vì khó lòng đặt các tác phẩm vá» sau của Tagore và o hình ảnh mà Yeats trình bà y cho phÆ°Æ¡ng Tây. Yeats từng bảo Tagore là sản phẩm của “cả má»™t dân tá»™c, cả má»™t ná»n văn minh hoà n toà n xa lạ vá»›i chúng ta,†và dẫu váºy “chúng ta gặp hình ảnh của chÃnh mình,…hoặc nghe thấy, có lẽ là lần đầu tiên trong văn há»c, giá»ng nói của chúng ta nhÆ° ở trong mÆ¡.â€8
Yeats không hoà n toà n rÅ© bá» sá»± khâm phục trÆ°á»›c kia của ông (nhÆ° Ezra Pound và và i ngÆ°á»i khác), và ông vẫn để và i bà i thÆ¡ giai Ä‘oạn đầu của Tagore trong táºp The Oxford Book of Modern Verse (Tuyển táºp Oxford vá» ThÆ¡ Hiện đại) mà ông biên táºp và o năm 1936. Yeats cÅ©ng nhắc tá»›i văn xuôi Tagore vá»›i Ãt nhiá»u thiện cảm. Sá»± không bằng lòng của ông vá»›i các bà i thÆ¡ sau nà y của Tagore được củng cố bởi sá»± khó chịu vá»›i bản dịch ra tiếng Anh của chÃnh Tagore (“Tagore không biết tiếng Anh, không có ngÆ°á»i Ấn Äá»™ nà o biết tiếng Anh cả,†Yeats giải thÃch), không nhÆ° bản dịch tiếng Anh táºp Gitanjali mà chÃnh bản thân Yeats góp phần và o đó. Tất nhiên, thÆ¡ luôn luôn là hết sức
khó dịch, và bất cứ ai từng Ä‘á»c thÆ¡ Tagore trong nguyên bản tiếng Bengali Ä‘á»u không cảm thấy hà i lòng vá»›i bất kỳ bản dịch nà o (dù có sá»± tham gia của Yeats hay không). Ngay cả bản dịch các tác phẩm văn xuôi của Tagore cÅ©ng bị biến thái phần nà o so vá»›i nguyên bản. E.M. Forster từng lÆ°u ý, khi Ä‘iểm sách vá» bản dịch má»™t trong những tác phẩm lá»›n bằng tiếng Bengali của Tagore, Căn nhà và Thế giá»›i, và o năm 1919: “Chủ Ä‘á» tháºt đẹp,†nhÆ°ng vẻ duyên dáng ấy “biến mất trong bản dịch,†hay có lẽ “trong má»™t thá» nghiệm không thà nh công.†9
Bản thân Tagore đóng má»™t vai trò đáng ngạc nhiên trong sá»± bùng nổ và rụi tắt của danh tiếng ông ở Anh. Ông chấp nháºn những lá»i khen ngợi quá Ä‘Ã vá»›i nhiá»u ngạc nhiên hÆ¡n là vui thÃch, và sau đó đón nháºn sá»± lên án vá»›i nhiá»u ngạc nhiên hÆ¡n nữa, và cả vá»›i ná»—i Ä‘au không che giấu. Tagore nhạy cảm vá»›i những lá»i chỉ trÃch và dá»… Ä‘au Ä‘á»›n bởi những cáo buá»™c phi lý nhất, chẳng hạn nhÆ° lá»i cáo buá»™c rằng ông đã nháºn được thà nh công nhá» công trình của Yeats, ngÆ°á»i đã “viết lại†Gitanjali. (Lá»i buá»™c tá»™i nà y của phóng viên tá» The Times, ngà i Valentine Chirol, kẻ mà E.M. Forster từng có lần mô tả là “má»™t lão già Anh-Ấn viết thuê phản Ä‘á»™ngâ€.) Äôi lúc, Tagore lên tiếng phản đối sá»± thô kệch từ những ngÆ°á»i ủng há»™ nhiệt thà nh quá mức của ông. Ông viết cho C.F. Andrews năm 1920: “Những ngÆ°á»i nà y…giống nhÆ° những kẻ say luôn sợ hãi má»—i khi há» tỉnh táo.â€
TrÃch dịch từ "Tagore and His India"