Sau bác Äức Kubin chê bai vÄn há»c ÄÆ°Æ¡ng Äại Trung Quá»c (gần Äây có má»t bà i của bác Trần Äình Hiến Äứng ra bênh vá»±c Totem Sói và vÄn há»c ÄÆ°Æ¡ng Äại Trung Quá»c) thì lại có bác Ãc nà y chê bai Thủy Há» vá» khÃa cạnh tÆ° tÆ°á»ng.
Nhìn chung, tá» thấy bác nà y nói có lý. Cuá»n tiá»u thuyết Thủy Há» phản ánh sâu sắc vÄn hóa dân gian Trung Quá»c và có nhiá»u giá trá», nhÆ°ng vá» mặt ná»i dung, nó cÅ©ng thá» hiá»n nhiá»u vấn Äá». Trong Thủy Há» Äầy rẫy những chuyá»n các anh hùng moi tim gan Äá»i thủ ra nhắm rượu, nó cÅ©ng ghê ghê chẳng khác gì truyá»n cá» tÃch dân gian Viá»t Nam có nà ng Tấm là m mắm nà ng Cám cho mẹ ghẻ Än. Trong thần thoại Hy Lạp, cÅ©ng có chuyá»n vua Atreus giết con của Äá»i thủ mình (và là em trai) rá»i nấu và dá»n tiá»c cho em trai Än nhÆ°ng cái kết thì lại khác- viá»c nà y khiến các vá» thần phẫn ná» và khiến cho dòng há» Atreus sau nà y chém giết lẫn nhau (con là Agamemnon)- chứ không phải là có cái kết they live happily ever after nhÆ° trong truyá»n Tấm Cám. Chẳng trách Lá» Tấn từng cay Äắng bảo vÄn hóa Trung Quá»c là vÄn hóa Än thá»t ngÆ°á»i, khi mà trong các câu chuyá»n cá», các Äá»ng thoại dân gian, các tác phẩm vÄn há»c cá» Äiá»n Trung Quá»c Äầy rẫy các chuyá»n các vá» anh hùng moi gan, uá»ng máu kẻ thù.
Äáng lÆ°u ý nữa là câu kết
âViá»c Thủy Há» Äược lÆ°u hà nh rá»ng rãi chá» phản ánh má»t mặt của trạng thái tâm lý xã há»i TQ ÄÆ°Æ¡ng Äại chứ không Äại diá»n cho tình hình toà n bá» xã há»i TQ. Song Äiá»u là m ngÆ°á»i ta lo ngại là rất Ãt ngÆ°á»i Äặt vấn Äá» nghi ngá» những giá trá» tinh thần Äược Thủy Há» tuyên truyá»n ca ngợi.â
Nháºn xét nà y không hòan toà n chÃnh xác vì tá» nghÄ© là Thủy Há» vẫn lÆ°u truyá»n rá»ng rãi trong dân gian của Trung Quá»c từ xÆ°a, chá» có Äiá»u không Äược chÃnh quyá»n phong kiến khuyến khÃch do viá»c ca ngợi má»t nhóm lục lâm thảo khấu (chắc cÅ©ng không phải tình cá» mà ngÆ°á»i bình Thủy Há» là Kim Thánh Thán lại dÃnh vạ vÄn tá»± và bá» chém Äầu). Äến thá»i loạn lạc và thá»i cá»ng sản trong thế ká»· 20 thì Thủy Há» lại cà ng Äược Æ°a chuá»ng vì phản ánh tâm lý thá»i Äại và Äược chÃnh quyá»n nâng Äỡ, coi là má»t tác phẩm phản kháng viết vá» khá»i nghÄ©a nông dân. Trong trạng thái tâm lý xã há»i Trung Quá»c ÄÆ°Æ¡ng Äại thì có thá» viá»c cuá»n nà y Äược Æ°a chuá»ng (nhÆ°ng có tháºt là Äược Æ°a chuá»ng hÆ¡n trÆ°á»c hay không thì bà i phá»ng vấn không nói rõ?) do nó còn phản ánh tâm lý anarchy, muá»n vượt ra ngoà i sá»± kiá»m chế của chÃnh quyá»n chuyên chế, Äá» cao tá»± do cá nhân và tá»± do hà nh Äá»ng.
Totem Sói- má»t cuá»n tiá»u thuyết Äang Äược lÆ°u hà nh rá»ng rãi á» Trung Quá»c hiá»n nay, bán chạy nhất trong lá»ch sá» nÆ°á»c nà y, chá» sau Kinh thánh và Mao tuyá»n, má»i thá»±c sá»± là vấn Äá» phản ánh trạng thái tâm lý xã há»i hÆ¡i bá»nh hoạn của Trung Quá»c hiá»n nay.
Có lẽ vấn Äá» á» chÃnh truyá»n thá»ng vÄn hóa Khá»ng-Äạo giáo của Trung Quá»c Äá» cao sá»± Äiá»u hòa, chừng má»±c, trung dung, tiết chế khiến cho những thứ có tÃnh extreme lại dá» hấp dẫn Äại chúng nhÆ° là má»t thứ phản bùa.
Nghi ngá» giá trá» tinh thần của Thuá»· Há»
Tiá»u thuyết Thủy Há» Äược dá»±ng thà nh không biết bao nhiêu phim, truyá»n tranh, trò chÆ¡i Äiá»n tá»... Äến nay, các nhân váºt trong Thủy Há» vẫn là Äá» tà i Æ°a thÃch mà ngÆ°á»i Trung Quá»c (TQ) sôi ná»i bà n tán. Tuy nhiên, hiá»n Äang dấy lên nhiá»u quan Äiá»m khác nhau vá» bá» tiá»u thuyết Äược coi là kỳ thÆ° nà y.
Giáo sÆ° Bill Jenner á» trÆ°á»ng Äại há»c Quá»c gia Australia, má»t ngÆ°á»i Äã nhiá»u nÄm nghiên cứu vÄn há»c cá» Äiá»n TQ và từng dá»ch tác phẩm cá» Äiá»n TQ ná»i tiếng Tây Du Ký ra tiếng Anh, Äã trả lá»i phá»ng vấn tạp chà Khoa há»c và vÄn hóa TQ, nói lên quan Äiá»m của ông Äá»i vá»i tiá»u thuyết Thủy Há» nhÆ° sau.
-Nên nhìn nháºn nhÆ° thế nà o vá» tác phẩm Thủy Há»?
-Tôi thấy Äây là má»t vấn Äá» rất thú vá», vì nó liên quan tá»i ná»n vÄn hóa và trạng thái tâm lý của xã há»i TQ từ triá»u Minh cho Äến ngà y nay.
Má»t mặt, sá»± chém giết lẫn nhau trong Thủy Há» rất chi là nhá»n nhạo; mặt khác, ngÆ°á»i ta không thá» không há»i rá»t cuá»c vì mục ÄÃch gì mà những ngÆ°á»i ấy vung tay chém giết nhÆ° váºy?
Bìa cuá»n Thuá»· Há» Äược dá»ch sang tiếng Anh. |
Cái gá»i là các anh hùng hảo hán trong sách ra tay choảng nhau thÆ°á»ng gây ra tá»n thÆ°Æ¡ng cho bản thân và ngÆ°á»i nhà , chá» vì Äá» chứng tá» võ công của mình mà há» sá» dụng bạo lá»±c, là m hại kẻ khác. Xét vỠý nghÄ©a ấy thì Thủy Há» là má»t bá» tiá»u thuyết bá»nh hoạn. Trong Äó viá»c tuyên truyá»n ca ngợi quan niá»m bạo lá»±c và nghÄ©a khà anh em (Thủy Há» từng Äược nhà vÄn Mỹ Äoạt giải Nobel Pearl S. Buck dá»ch ra tiếng Anh là All men are brothers - Tất cả là anh em - ND) kiá»u lÆ°u manh thì không có chút ý nghÄ©a xây dá»±ng nà o cả.
-Thế thì tại sao Thủy Há» lại Äược dân thÆ°á»ng TQ hiá»n nay hoan
nghênh Äến thế? Phải chÄng Äiá»u Äó nói lên má»t sá» vấn Äá» nà o Äó trong hiá»n thá»±c?
-Lá» Tấn Äánh giá Lý Quỳ là nhân váºt Äáng cÄm ghét nhất trong Thủy Há», song má»t nhà lãnh Äạo cao cấp nhất của Trung Quá»c lại từng ca ngợi nhân váºt nà y có "khà phách cách mạng".
Tôi cảm thấy các nhân váºt trong Thủy Há» không phải là sá»± miêu tả cuá»c sá»ng chân thá»±c; cuá»c sá»ng hiá»n thá»±c không nhÆ° thế giá»i hảo hán trong Thủy Há». NghÄ©a khà giang há» trong Thủy Há» là sá»± tô Äẹp hà nh vi lÆ°u manh â loại giá trá» quan nà y rất có tÃnh phá hoại.
Sá» dÄ© cuá»n tiá»u thuyết nà y cùng vá»i bá» phim truyá»n hình nhiá»u táºp Äược cải biên dá»±a và o tiá»u thuyết Äó Äược phá» biến rá»ng rãi là do thế giá»i trong sách tá»n tại má»t sá»± tÆ°Æ¡ng phản vá»i cuá»c sá»ng hiá»n thá»±c. Các hảo hán trong sách ra tay choảng nhau không xét tá»i háºu quả.
Trong Äá»i sá»ng hiá»n thá»±c có nhiá»u ngÆ°á»i Æ°a thÃch cuá»n sách nà y, Äó là do há» phải chá»u sá»± trói buá»c của các thế lá»±c quyá»n thế trong xã há»i, chá» có từ các anh hùng hảo hán phóng Äãng bạt mạng trong sách há» má»i tìm kiếm Äược sá»± giải thoát và trút bá» ná»i phẫn ná» trong lòng. Äây là hiá»n tượng là m má»i ngÆ°á»i rất lo ngại.
-Ãng cho rằng nhân váºt nà o trong Thủy Há» thá» hiá»n rõ nhất các hà nh vi và tÃnh cách anh hùng hảo hán nói trên?
-Tôi thấy nhân váºt Lý Quỳ rất có thá» nói lên vấn Äá». Tay nà y hữu dÅ©ng vô mÆ°u, trung thà nh hết má»±c vá»i bạn. Anh ta còn là má»t ngÆ°á»i con rất hiếu thảo, chẳng sợ gian nan Äi Äón mẹ vá», dù bà mẹ Äã bá» há» Än thá»t rá»i, anh ta vẫn gắng hết sức mình. NhÆ°ng mặt khác, nếu Lý Quỳ Äã tức giáºn thì anh ta sẽ mất khả nÄng tá»± kiá»m chế, không những chá» giết kẻ thù mà còn giết tất cả má»i ngÆ°á»i không phân biá»t ai, ká» cả những ngÆ°á»i bà ng quan vô tá»i cÅ©ng bá» anh ra dùng rìu chém chết tuá»t. Äiá»u Äó nói lên, vì Äá» trút giáºn mà Lý Quỳ không tiếc tay sá» dụng bạo lá»±c cá»±c Äoan không chút ý nghÄ©a gì hết.
Tranh vá» tÃch Lý Quỳ Äón mẹ. |
Xem xét từ tầng nấc nà y, viá»c Thủy Há» hiá»n nay vẫn còn rất Äược hoan nghênh và Äược cho phép lÆ°u hà nh, quả thá»±c là m má»i ngÆ°á»i luẩn quẩn trong vòng mê hoặc.
ChÃnh quyá»n từng coi Thủy Há» là cuá»n tiá»u thuyết ca ngợi cuá»c khá»i nghÄ©a của nông dân, qua Äó tuyên truyá»n cho cuá»n tiá»u thuyết nà y. Thá»±c ra, trừ Lý Quỳ ra, 107 tÆ°á»ng trong Thủy Há» Äá»u không phải là nông dân. Phần lá»n há» là ngÆ°á»i thuá»c tầng lá»p quan lại, có cả những chủ Äất, ngay anh em há» Nguyá» n cÅ©ng là các nhà tÆ° bản thuê mÆ°á»n sức lao Äá»ng. Nếu nói Thủy Há» thá» hiá»n mâu thuẫn giai cấp gì Äó thì tôi cho rằng nó chủ yếu thá» hiá»n mâu thuẫn ná»i bá» tầng lá»p dÆ°á»i của giai cấp thá»ng trá».
-Ãng nói Thủy Há» là má»t bá» tiá»u thuyết bá»nh hoạn, phải chÄng chủ yếu vì nó tuyên truyá»n bạo lá»±c và nghÄ©a khà huynh Äá»? Lẽ nà o Äây là hiá»n tượng Äặc biá»t của xã há»i TQ?
-Sá» dÄ© nói Thủy Há» là má»t bá» tiá»u thuyết bá»nh hoạn, Äó là do nó ca tụng bạo lá»±c nhÆ° trong má»t vá» hà i ká»ch, mà không vạch ra háºu quả nghiêm trá»ng của Äiá»u Äó.
Con ngÆ°á»i bá» giết má»t cách vô cá» mà không có sá»± thÆ°Æ¡ng xót của ai cả â Äiá»u nà y rất dá» gây ra sá»± dẫn dắt sai lầm cho thanh thiếu niên.
DÄ© nhiên Äây không phải là thứ riêng TQ má»i có, các nÆ°á»c khác cÅ©ng có vấn Äá» bạo lá»±c thanh thiếu niên. Chẳng hạn xã há»i Mỹ hiá»n nay cÅ©ng có sá»± thá» hiá»n giá trá» quan của Thủy Há»: thiếu niên mang súng vô cá» bắn giết ngÆ°á»i khác chá» vì Äá» trá» tà i, giá»ng há»t nhÆ° biá»u hiá»n của các hảo hán trong Thủy Há».
Äúng thế, trong xã há»i Mỹ và trong các tác phẩm vÄn há»c Mỹ hiá»n nay chẳng thiếu gì các hiá»n tượng bạo lá»±c. Äiá»u Äó khiến tôi liên tÆ°á»ng tá»i viá»c trong vÄn há»c Anh cÅ©ng có sá»± miêu tả hảo hán lục lâm kiá»u nhÆ° Robin Hood.
Tôi thấy huyá»n thoại Robin Hood có chá» khác vá»i Thủy Há». NgÆ°á»i anh hùng kiá»u Robin Hood có tình cảm chÃnh nghÄ©a giết kẻ già u cứu ngÆ°á»i nghèo, còn nghÄ©a khà giang há» của các hảo hán trong Thủy Há» thì không có tình cảm chÃnh nghÄ©a xã há»i ấy.
-Cách nói nà y của ông hầu nhÆ° khác vá»i ấn tượng nói chung của má»i ngÆ°á»i. Nhìn chung khi nhắc tá»i các anh hùng Thủy Há» ngÆ°á»i ta Äá»u nghÄ© Äến các hiá»p sÄ© âgiữa ÄÆ°á»ng thấy sá»± bất bình chẳng ngÆ¡â?
-Thoạt xem là thế, nhÆ°ng khi phân tÃch kỹ thì sẽ phát hiá»n thấy Thủy Há» thiếu tình cảm chÃnh nghÄ©a. Các anh hùng hảo hán trong sách chá» lo báo thù riêng tÆ°. Há» quan tâm nhiá»u hÆ¡n Äến sá»± thừa nháºn há» là hảo hán và há» coi trá»ng nghÄ©a khà của hảo hán. Song loại nghÄ©a khà ấy không chú trá»ng cái nghÄ©a của chuẩn tắc Äạo Äức, không phải là chÃnh nghÄ©a.
Hãy xem Võ Tòng. Anh ta bá» tù vì giết chá» dâu Phan Kim Liên. NgÆ°á»i gác ngục Äá»i xá» tá»t vá»i Võ Tòng, muá»n anh ta giúp Äá»i phó vá»i TÆ°á»ng Môn Thần. Võ Tòng biết rõ hai bên Äá»i láºp ấy Äá»u chẳng phải ngÆ°á»i tá»t, song Äiá»u Äó không ngÄn cản Võ Tòng say rượu Äánh TÆ°á»ng Môn Thần. Viá»c Võ Tòng Äã là m trên thá»±c tế là phục vụ cho bá»n xã há»i Äen, chứ không liên quan gì tá»i lợi Ãch của dân chúng.
Ngay cả Thủy Bạc LÆ°Æ¡ng SÆ¡n bản thân cÅ©ng là sá»± thá» hiá»n má»t xã há»i cÃ
³ giai cấp. Khi chia của Än cÆ°á»p Äược, Thủy Bạc LÆ°Æ¡ng SÆ¡n chia chiến lợi phẩm ra là m hai phần: má»t phần Äá» cho các anh hùng hảo hán hÆ°á»ng thụ, má»t phần khác chia Äá»u cho các tiá»u lâu la Äông ngÆ°á»i hÆ¡n, song chÆ°a bao giá» há» chia lÆ°Æ¡ng thá»±c cho những ngÆ°á»i nghèo Äói. Tuy há» cÅ©ng Äánh úp bá»n quan lại ác bá, song lý do Äánh thÆ°á»ng thÆ°á»ng là vì các thà nh viên trong sá» hảo hán ấy bá» bá»n quan lại ác bá Äá»i xá» không công bằng â nghÄ©a là có nhiá»u yếu tá» cá nhân hÆ¡n, khác vá»i câu chuyá»n của Robin Hood. ChÃnh vì thế mà ngÆ°á»i TQ má»i có câu âGià chẳng Äá»c Tam Quá»c, trẻ không xem Thủy Há»â.
-Vừa rá»i ông nói viá»c cuá»n tiá»u thuyết bá»nh hoạn Thủy Há» vẫn Äược phá» biến là m má»i ngÆ°á»i lo ngại, nhÆ°ng các danh tác cá» Äiá»n khác của TQ cÅ©ng vẫn rất Äược phá» biến, mà các cuá»n sách ấy Äâu có tuyên truyá»n bạo lá»±c và nghÄ©a khà giang há» nhÆ° Thủy Há»?
-DÄ© nhiên là nhÆ° váºy rá»i. Viá»c Thủy Há» Äược lÆ°u hà nh rá»ng rãi chá» phản ánh má»t mặt của trạng thái tâm lý xã há»i TQ ÄÆ°Æ¡ng Äại chứ không Äại diá»n cho tình hình toà n bá» xã há»i TQ. Song Äiá»u là m ngÆ°á»i ta lo ngại là rất Ãt ngÆ°á»i Äặt vấn Äá» nghi ngá» những giá trá» tinh thần Äược Thủy Há» tuyên truyá»n ca ngợi.
(Theo Tia Sáng)
No comments:
Post a Comment