Phê bình phim- con ÄÆ°á»ng không cánh cá»a
09:13:07 05/09/2007
Má»t bá» phim khi ra Äá»i, luôn trải qua má»t tiến trình dà i và Äầy truân chuyên á» giai Äoạn tiá»n kỳ trÆ°á»c lần thà nh phẩm; ngÆ°á»i là m phim cÅ©ng Äã phải chÄm chút biết bao cho âÄứa con tinh thầnâ ấy nhÆ° ngÆ°á»i nông dân nhá»c nhằn thÆ°Æ¡ng khó cùng cây lúa của mình, trên cánh Äá»ng Äợi mùa giáp hạt. Vì váºy, ngÆ°á»i phê bình phim khi Äến vá»i má»t bá» phim cÅ©ng nên lần lượt khám phá má»i thứ, trong tâm thế Äá»ng hà nh và cá»ng cảm vá»i ngÆ°á»i là m phim, theo các chuẩn má»±c nhất Äá»nh vá» mặt nghá» nghiá»p.
Vá» Äiá»u nà y, có vẻ nhÆ° Äây vẫn còn là má»t hà nh trang nhiá»u phần âxa xá»â, Äến Äá» gần nhÆ° không há» có trong sá»± chuẩn bá», nÆ¡i cuá»c hà nh trình của những ngÆ°á»i phê bình phim á» Viá»t Nam hiá»n nay! Phê bình phim theo kiá»u ná» thá»±c, do chá»u ảnh hÆ°á»ng từ tÆ° duy hiá»n thá»±c phê phán khá ÄÆ¡n tuyến của má»t thá»i, cÅ©ng là má»t trong những cách vô tình âhủy diá»tâ phim nhanh nhất! NhÆ° trong buá»i giao lÆ°u giữa ngÆ°á»i là m phim Mùa len trâu và khán giả má»i Äây, tại khán phòng IDECAF (chÆ°Æ¡ng trình âPhim Viá»t Nam Äược há» trợ bá»i Quỹ Fonds Sudâ), nhạc sÆ° Nguyá»
n VÄ©nh Bảo Äã có ý kiến phản ứng gay gắt vá»i Äạo diá»
n Nguyá»
n Võ Nghiêm Minh. Ãng cho rằng nhân váºt nam chÃnh (Kìm) Äã lạm dụng tiếng chá»i thá» khi xuất hiá»n trên phim, rá»i cả viá»c nhân váºt nà y Äái và o ngôi miếu hoang thá» Thủy Thần Äá» phản kháng váºn má»nh... là những Äiá»u không thá» nà o chấp Äược. Và cà ng không Äúng vá»i bá»i cảnh xã há»i thá»i Äó (khoảng những nÄm trÆ°á»c Äá» nhá» Thế chiến), vá» cách hà nh xá» của ngÆ°á»i Viá»t xÆ°a. Äạo diá»
n phim Äã há»i Äáp ngay, rằng khi mình viết ká»ch bản và khi tiến hà nh là m phim Äá»u Äã có tham khảo qua nhiá»u ý kiến của những ngÆ°á»i già cùng thá»i Äó rá»i. Và cÅ©ng Äược biết là có những Äiá»u Äó hiá»n hữu trong thá»±c tế thá»i bấy giá». NhÆ°ng thá»±c ra cho dù những Äiá»u ấy có hay là không, cÅ©ng Äâu Äã là quan trá»ng gì! Bá»i má»t lẽ ÄÆ¡n giản, ngÆ°á»i là m phim sá» dụng những chi tiết Äó chá» nhằm mục ÄÃch nhấn mạnh tÃnh cách nhân váºt hiá»n diá»n trong bá»i cảnh, Äặc biá»t là trong những hoà n cảnh âsá»ng cònâ nhÆ° thế! Và Äây cÅ©ng chá» là má»t cuá»n phim truyá»n vá»i má»t câu chuyá»n nhiá»u tÃnh hÆ° cấu không hÆ¡n không kém. Nó không phải là má»t cuá»n phim tà i liá»u giáo khoa thÆ°, nên không cần thiết phải tháºt quá Äúng vá»i sá»± tháºt lá»ch sá» của vùng miá»n nÆ¡i Äó. Trong bà i phê bình vá» bá» phim Ão lụa Hà Äông, nhà phê bình vÄn há»c Nguyá»
n Thanh cÅ©ng Äã có chiá»u hÆ°á»ng quá âsát phạtâ bằng viá»c bắt bẻ các chi tiết thuá»c vá» bá»i cảnh lá»ch sá» của phim. Có thá», phim còn nhiá»u lá»i sai sót vá» thá»i gian lẫn không gian của cÃ
Tháºt váºy, lẽ ra phải âgiải mãâ má»t bá» phim bằng cách phân tÃch cấu trúc vá» mặt nghá» thuáºt theo Äúng ngôn ngữ loại hình của nó, những ngÆ°á»i phê bình phim lại chá»n nhiá»u phÆ°Æ¡ng thức âông chẳng bà chuá»câ chẳng có gì là âÄn nháºpâ mấy vá»i Äiá»n ảnh. Äá» rá»i cuá»i cùng, cà ng lúc những nháºn xét ấy chá» cà ng dẫn ngÆ°á»i Äá»c/ ngÆ°á»i xem/ ngÆ°á»i nghe rÆ¡i và o má»t âma tráºnâ nhì nhằng không lá»i ra; và xa rá»i dần hình thái gá»c ban Äầu của tác phẩm Äược chá»n lá»±a khi Äá»nh lượng.
Phê bình phim theo các giác Äá» mang tÃnh vÄn há»c là chÃnh. Äó là cách hay gặp nhất, Äặc biá»t là Ỡcác bá» phim Äược chuyá»n thá» từ truyá»n ngắn hay tiá»u thuyết, hoặc dá»±a theo các motif dân gian; những ngÆ°á»i phê bình phim dùng âsá»± hiá»u biếtâ của mình trong các tác phẩm vÄn há»c gá»c, rá»i âápâ và o các xuất phẩm Äiá»n ảnh. Sá»± khuôn Äá»nh nà y vô tình gây nhiá»
u loạn Äến sai lá»ch, tạo nên cách nghÄ© tiêu cá»±c và ảnh hÆ°á»ng trầm trá»ng Äến viá»c thÆ°á»ng thức má»t bá» phim, nÆ¡i công chúng. Còn nhá», vá»i phim Mê Thảo- Thá»i vang bóng (chuyá»n thá» từ tác phẩm Chùa Äà n của cá» nhà vÄn Nguyá»
n Tuân) sản xuất nÄm 2003, nữ Äạo diá»
n Viá»t Linh Äã phải hứng chá»u rất nhiá»u âbúa rìu dÆ° luáºnâ từ những ngÆ°á»i phê bình phim trong nÆ°á»c, khi phim vừa ra mắt. Dù không thá» phủ nháºn tình cảm của ngÆ°á»i Äá»c dà nh cho tác phẩm hay nhà vÄn mình hâm má», nhÆ°ng khi phải so Äá» giữa sách vá»i phim- vá»n là má»t Äá»nh dạng hòan tòan khác, sá»± so sánh nà y Äã tạo nên má»t sá»± kháºp khiá»
ng lá» rõ. Ngay chÃnh ngÆ°á»i viết ká»ch bản của phim nà y là nhà biên ká»ch Phạm Thùy Nhân cÅ©ng Äã lên tiếng chÃnh thức, vá» viá»c sẵn sà ng chá»u trách nhiá»m vá»i công viá»c chuyá»n thá» của mình. Chá» vá»i Äiá»u kiá»n duy nhất: phải và chá» nên xét vá» mặt kết cấu của vÄn bản ká»ch bản, qua quan Äiá»m riêng của ngÆ°á»i chuyá»n thá». Và khi thà nh phim, nó cÅ©ng Äã trá» nên là má»t tác phẩm hoà n toà n Äá»c láºp vá»i tác phẩm gá»c (tiá»u thuyết ban Äầu). Hay nhÆ° má»t tráºn âcuá»ng phongâ từ rất nhiá»u bà i viết phê bình phim, trên khắp các mặt báo cả nÆ°á»c, chá»ng Äá»i mạnh mẽ vá» sá»± hoán chuyá»n motif dân gian trong phim Há»n TrÆ°Æ¡ng Ba, da hà ng thá»t (Äạo diá»
n Nguyá»
n Quang DÅ©ng) sản xuất nÄm 2006. Äá» chuyá»n tải Äược ý Äá» cần thiết trong phim của mình, Äạo diá»
n trẻ nà y Äã âtung hêâ má»i thứ bằng cách xáo trá»n kết cấu quen thuá»c của motif dân gian, nhà o nặn thà nh hình ảnh khác trên phim. Nháºp nhằng vá»i chuyá»n phân biá»t thá» loại khi mải âbám Äuá»iâ vá» bá»c câu chuyá»n cÅ©, những ngÆ°á»i phê bình phim Äã thiếu tá»nh táo Äến ná»i bá» qua sá»± cách tân vá» mặt hình thức và thủ pháp trong phim (những lá»i thoại nháy vá» các âchiêu thứcâ trong quảng cáo, cách tạo hình vÅ©-Äiá»u-má»-thá»t qua trÆ°á»ng Äoạn á» lò má» của nhân váºt chÃnh...)- Äiá»u vá»n dÄ© cÅ©ng là má»t Äặc trÆ°ng ngôn ngữ trong tác phẩm Äiá»n ảnh.
Cảnh trong phim
âÃo lụa Hà Äôngâ
¢u chuyá»n phim trong hoà n cảnh lá»ch sá» (sá»± xuất hiá»n của chiếc áo dà i á» Äâu và khi nà o? chuyến Äi âNam tiếnâ nÄm 1954 của nhân váºt Äúng vá»i hà nh trình thá»±c tế hay không? cuá»c ná»i dáºy của nông dân có hợp lý á» nÆ¡i xuất phát hay chÆ°a?...). NhÆ°ng nhÆ° Äã nói, Äây dù sao Äi nữa cÅ©ng chá» là má»t bá» phim hÆ° cấu, lại cà ng không phải là má»t phim tiá»u sá» vá» má»t nhân váºt có tháºt hay ná»i tiếng trong lá»ch sá». Váºy nên những chi tiết mà ngÆ°á»i phê bình phim nà y vạch ra theo cách âchá» mặt Äặt tênâ Äá» phân Äá»nh Äúng sai, nói cho cùng cÅ©ng chá» là cái nhìn duy ý chÃ.
Phê bình phim nặng vá» cảm tÃnh, rất dá»
dẫn những ngÆ°á»i phê bình Äến tình trạng áp Äặt những nháºn Äá»nh chủ quan. NhÆ° phim Dòng máu anh hùng (Äạo diá»
n Charlie Trà Nguyá»
n) dù Äược những ngÆ°á»i là m phim xác Äá»nh thá» loại khá rõ rà ng, lại Äược Äầu tÆ° rất chuẩn vá» mặt kỹ thuáºt (Äủ tiêu chuẩn quá»c tế vá» hình ảnh, âm thanh...)- hãng Weinsteins của Mỹ thÆ°Æ¡ng lượng mua lại Äá» phát hà nh tại Mỹ và Anh quá»c; vẫn nháºn phải những lá»i phê bình phiến diá»n và Äầy ác ý: phim âgiá»ng phim nà y phim ná»â, phim âthiếu tÃnh nà y tÃnh ná»â! Không nháºn chân ra Äược quan niá»m lẫn phÆ°Æ¡ng cách chuyên nghiá»p ấy của ngÆ°á»i là m phim, chá» bá»i những ngÆ°á»i phê bình phim Äã luôn tá»± cho mình quyá»n phán xét trên/ trÆ°á»c ânhÆ° Thánh phánâ! CÅ©ng váºy, phim Sà i Gòn nháºt thá»±c (Äạo diá»
n Othello Khánh) khi vừa công chiếu Äã bá» công kÃch dữ dá»i, vá»i âtá»i danhâ là là m sai lá»ch vÄn hóa dân tá»c! Theo nhà biên ká»ch Äoà n Tuấn: âNhìn chung những lá»i chê nà y Äá»u có Äiá»m giá»ng nhau là các tác giả (nhà báo) Äá»u lấy mình hoặc những hiá»u biết của mình là m chuẩn Äá» rá»i âcân, Äong, Äo, Äếmâ tại sao những vấn Äá» hay cách giải quyết của các nhà là m phim lại không giá»ng mình! Từ Äó quy kết cho tác giả bá» phim bao nhiêu là thứ tá»i. Nguy hiá»m nhất, cÅ©ng không thá» không báo Äá»ng là cách phê bình phim mang nặng tÃnh qui chụp và suy diá»
n. Nó gây ra nguy cÆ¡ vá» viá»c không những âgiết chếtâ phim mà còn cả ngÆ°á»i là m phim! Bà i viết 2 kỳ của Tiến sỹ Trần Trá»ng ÄÄng Äà n vá» phim Ão lụa Hà Äông Äã khiến công chúng cả nÆ°á»c sá»ng sá»t vá» sá»± quá khÃch Äến cá»±c Äoan của mình. Ngoà i viá»c xem phim chÆ°a kỹ, dẫn chứng sai lầm thì bà i viết còn tá»± bá»c lá» cho ngÆ°á»i Äá»c thấy sá»± há»i hợt và vô cùng ấu trÄ© vá» cách hiá»u ngôn ngữ Äiá»n ảnh của ngÆ°á»i viết. Tuy thế, cách lên án bá» phim và ngÆ°á»i là m phim vá»i những âtá»i danh trên trá»iâ bằng lá»i lẽ Äanh thép của má»t quan tòa trong phiên xỠấy, cÅ©ng gây nên má»t âhiá»u quảâ sút giảm doanh thu phòng vé trong thá»i Äiá»m phim nà y Äang công chiếu! HÆ¡n thế nữa, bà i phê bình nà y còn tạo ra má»t âhiá»u ứngâ hoang mang cho những Äạo diá»
n ngÆ°á»i Viá»t á» nÆ°á»c ngoà i, vá» cảm giác thiếu nhất quán từ các chÃnh sách Äoà n kết dân tá»c của nhà nÆ°á»c Viá»t Nam.
Cảnh trong phim
âMùa len trâuâ
Váºy cho nên, Äiá»u quan trá»ng hà ng Äầu vẫn phải là má»t cái nhìn má» từ những ngÆ°á»i phê bình phim- bằng chÃnh há» thá»ng lý luáºn từ há»c thuáºt Äiá»n ảnh của mình. Chá» có nhÆ° váºy, nhà phê bình má»i trá» thà nh nhá»p cầu ná»i hữu hiá»u giữa bá» phim và khán giả; cÅ©ng nhÆ° là ngÆ°á»i bạn Äá»ng hà nh thá»±c sá»± vá»i ngÆ°á»i là m phim (Äạo diá»
n).
No comments:
Post a Comment