Entry for October 08, 2008

Bài của Vũ Cao Đàm trên Tia Sáng về mối quan hệ giữa Khoa học với Chính trị. Ông Đàm nhắc tới việc người ta đã thảo luận suốt 18 năm (!) về một bản dự thảo quy chế dân chủ trong khoa học xã hội. Vâng, người ta mất 18 năm để thảo luận xem khoa học xã hội được phép "dân chủ" tới mức nào, được phép đi lệch so với quan điểm marxist tới độ nào, và đến chừng nào thì phải dừng lại ở việc minh họa, giải thích. Và trong 18 năm đó, khoa học Việt Nam biết đi đâu, về đâu? Lấy ví dụ có nghiên cứu nào thực sự trung thực tìm hiểu, phân tích về tình trạng mất đất đai của nông dân, về tỷ lệ tô thuế của "bần nông mới", hay về tình trạng bãi công của công nhân xảy ra trong thời gian qua?.... Tôi cho là không, bởi vì như ông Đàm nhắc tới "Tôi nhớ, khi đến dự lễ kỷ niệm 25 năm ngày thành lập Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam, tôi được tặng một quyển sổ, trang đầu tiên ghi mấy dòng như lời đề tựa: “Khoa học xã hội phải có nhiệm vụ giải thích cho đường lối chính trị…”"

Không chỉ khoa học xã hội, cả khoa học tự nhiên và khoa học kỹ thuật cũng chịu những ảnh hưởng tương tự, dù có ở mức độ ít hơn. Ông Đàm cũng nhắc tới chủ nghĩa Lysenko trong khoa học (mà ông gọi là vụ án Lưxenkô), một ví dụ điển hình của việc khoa học phục vụ chính trị, và đã kéo lùi ngành sinh học của Liên Xô chậm đi ít nhất là nửa thế kỷ. Nếu ai từng đọc sách giáo khoa thời trước cải cách giáo dục hồi những năm 80 có thể sẽ nhớ được tên Lysenko. Khóa tôi có lẽ là khóa đầu tiên học sinh học Mendel trong nhà trường phổ thông.

Và bây giờ, cái "dân chủ" nhất có thể được phép mà Đảng (với đại diện là GS. Nguyễn Đức Bình, nhà lý luận chủ chốt của ĐCS Việt Nam) cho phép là gì: Là việc ra đời một tạp chí có tên "Tranh Luận" lưu hành nội bộ (!) "để các nhà nghiên cứu khoa học xã hội thảo luận thẳng thắn những vấn đề đặt trước nhu cầu phát triển của đất nước."

Một tờ tạp chí "lưu hành nội bộ"? Tức là sự "thảo luận thẳng thắn" của các vị chỉ được coi như là trí thức hiến kế "nội bộ" cho Đảng. Đấy là trường hợp tốt nhất, nhưng tôi ngờ rằng đó chỉ là cái van Đảng mở ra để các vị trí thức xả bớt khí tức đi, kiểu như giờ không viết trên Tia Sáng hay Talawas nữa mà chuyển sang viết cho tạp chí Tranh Luận của giáo sư Bình chẳng hạn. Còn trường hợp xấu nhất, có thể nó còn là một "cái bẫy chuột", một cái sàng để sàng bớt những "anh trí thức" nào cứng đầu, thích "thảo luận thẳng thắn" những vấn đề của đất nước. Trong lịch sử Đảng ta và các đảng anh em, không thiếu gì những bẫy chuột như thế, từ Trăm hoa đua nở bên Bạn, tới Nhân văn Giai phẩm bên ta, hay gần đây là Góp ý cho Đại hội X.


Khoa học và chính trị

"Chương trình của VTV1 còn giới thiệu bản dự thảo quy chế dân chủ trong khoa học xã hội, theo giới thiệu, đó là bản dự thảo đã được thảo luận suốt 18 năm, nay đã đến lúc đủ điều kiện chín muồi để công bố....

Tôi nhớ, khi đến dự lễ kỷ niệm 25 năm ngày thành lập Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam, tôi được tặng một quyển sổ, trang đầu tiên ghi mấy dòng như lời đề tựa: “Khoa học xã hội phải có nhiệm vụ giải thích cho đường lối chính trị…” Hèn nào, trong buổi truyền hình đêm 6 tháng 10 vừa qua, các vị giáo sư khả kính của chúng ta bộc bạch ý nghĩ của mình… Nghiên cứu giải thích “đường lối quan điểm” là an toàn nhất (!)"